Thoát vị đĩa đệm: Triệu chứng, nguyên nhân và phương pháp điều trị

Thoát vị đĩa đệm là một trong nguyên nhân chính gây ra những cơn đau tại vùng sống lưng. Bệnh gặp phải nhiều nhất là ở những người có độ tuổi trung niên trở lên. Tuy nhiên với xu thế, nhịp sống hiện đại, bệnh đang dần có chiều hướng trẻ hóa. Chính vì thế hãy tìm hiểu bệnh ngay từ hôm nay để biết được nguyên nhân, triệu chứng cũng như cách điều trị, phòng tránh được những hậu quả về sau. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích nhất về bệnh thoát vị đĩa đệm.

MỤC LỤC

Tổng quan thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm là tình trạng nhân nhầy đĩa đệm cột sống thoát ra khỏi vị trí bình thường trong vòng sợi chèn ép vào ống sống hay các rễ thần kinh sống và có sự đứt rách vòng sợi gây nên hội chứng thắt lưng hông điển hình. Thoát vị đĩa đệm cột sống xảy ra khi nhân keo của đĩa đệm thoát ra ngoài và chèn ép vào rễ thần kinh, tủy sống, hay nói cách khác nó là tình trạng đĩa đệm bị ép lồi ra khỏi vị trí bình thường, giữa các đốt sống. Thoát vị đĩa đệm thường tập trung ở các dạng chính là thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ và thoát vị đĩa đệm đốt sống thắt lưng, thoát vị đĩa đệm mất nước, thoát vị đĩa đệm đa tầng, sau bên… – Theo Wikipedia

Các đĩa đệm đóng vai trò như một miếng đệm giữa các đốt sống để giảm thiểu tác động, sự ma sát trên cột sống mỗi khi cơ thể cử động.
Mỗi một đĩa đệm được thiết kế giống như một chiếc bánh donut với nhân nhày ở trung tâm.

Sự phá vỡ, hư hại bất thường ở phần trung tâm của đĩa được gọi là thoát vị đĩa đệm.
Vị trí thoát vị xảy ra nhiều nhất là ở giữa đốt sống thắt lưng thứ tư (L4) và thứ năm (L5)
Nếu thoát vị đĩa đệm đủ lớn, mô đĩa có thể chèn vào các dây thần kinh cột sống ở xung quanh vị trí thoát vị
Các cuộc chẩn đoán vật lý, chẩn đoán bằng hình ảnh và chẩn đoán bằng kích thích điện có thể hỗ trợ cho việc tìm ra ra chính xác nguyên nhân và vị trí đĩa đệm bị thoát vị.
Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng bệnh, phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm bao gồm vật lý trị liệu, thuốc giãn cơ, thuốc giảm đau, thuốc chống viêm, tiêm cortisone cục bộ (tiêm ngoài màng cứng) và phẫu thuật.

Dấu hiệu và Triệu chứng

Tùy vào mỗi vị trí thoát vị đĩa đệm mà người bệnh sẽ có những triệu chứng khác nhau. Người bệnh có thể đau hoặc không đau nếu như đĩa đệm là vị trí tổn thương duy nhất. Còn khi đĩa đệm thoát ra ngoài, gây ảnh hưởng, chèn ép đến các vùng rễ dây thần kinh thì sẽ làm cho người bệnh bị đau cổ, đau lưng, thắt lưng. Triệu chứng của thoát vị đĩa đệm rất khó có thể phát hiện được từ giai đoạn đầu, đa phần bệnh nhân gặp phải là những cơn đau không rõ lý do ở đùi, đầu gối hoặc bàn chân

Vùng đau tương ứng với vị trị đốt sống bị thoát vị đĩa đệm

Nếu thoát vị đĩa đệm đủ lớn, đĩa đệm có thể chèn ép vào các dây thần kinh cột sống. Điều này gây ra những cơn đau và thường xảy ra ở một bên của cơ thể và được biết đến là đau thần kinh tọa.

Ví dụ, thoát vị đĩa đệm ở đoạn giữa đốt sống thắt lưng thứ tư (L4) và thứ năm (L5) của thắt lưng có thể gây ra cơn đau lan xuống mông vào sau đùi và xuống chân. Đôi khi còn làm cho bạn tê, yếu và ngứa ran ở chân. Cơn đau thường trở nên dữ dội hơn khi đứng, di chuyển và giảm khi nằm xuống nghỉ ngơi. Điều này thường được gọi là “dây thần kinh bị chèn ép”.

Nếu thoát vị đĩa đệm xảy ra ở cột sống cổ, cơn đau có thể làm bạn tê liệt một cánh tay và gây ra cứng cổ hoặc co thắt cơ ở cổ.

Nếu thoát vị đĩa đệm ở mức nặng nhất (giai đoạn 4), nó có thể chèn vào dây thần kinh cột sống ở cả hai bên của cơ thể. Điều này làm cho bạn gặp phải cơn đau dữ dội ở một hoặc hai chi dưới. Nặng hơn nữa có thể gặp là sự teo cơ, đại tiểu tiện không kiểm soát được. Triệu chứng này được gọi là hội chứng đuôi ngựa (Cauda equina syndrome).

Hội chứng đuôi ngựa ( Cauda equina syndrome – CES ) gây ra bởi sự tổn thương của các bó dây thần kinh dưới đầu dây cột sống. Các triệu chứng gặp phải gồm có đau lưng dưới, cơn đau lan xuống chân, tê vùng thắt lưng, vùng quanh mông, mất khả năng kiểm soát ruột hoặc bàng quang. Hội chứng có thể xuất hiện nhanh chóng hoặc từ từ theo thời gian.

Dịch từ: https://en.wikipedia.org/wiki/Cauda_equina_syndrome

Hội chứng đuôi ngựa

Khi nào cần gặp bác sĩ

Hãy nhờ đến sự can thiêp y tế nếu như cơn đau từ cổ hoặc lưng lan xuống tay hay chân bạn và đi kèm với cảm giác tê, ngứa ran, yếu, teo cơ. Vì lúc đó dây thần kình đã gặp phải sự chèn ép.

Nguyên nhân

Nguyên nhân thoát vị đĩa đệm là do sự thoái hóa tự nhiên của cơ thể

Thoát vị đĩa đệm thường là kết quả của sự thoái hóa đĩa đệm, đây là quá trình mang tính tự nhiên của cơ thể.
Khi bạn già đi, đĩa đệm cột sống của bạn mất đi lượng nước của chúng. Điều này làm cho chúng ít linh hoạt hơn và dễ bị rách, gặp nhiều tổn thương.
Hầu hết mọi người không thể xác định chính xác nguyên nhân của thoát vị đĩa đệm.
Đôi khi trong lúc nâng đồ vật, bạn sử dụng cơ lưng để nâng thay vì phải dùng lực ở tay hay chân cũng sẽ làm cho bạn bị thoát vị đĩa đệm, vì cột sống có thể bị xoắn vẹo trong khi nâng
Hoặc một số trường hợp ít gặp như là khi gặp va chạm ở lưng do ngã, tai nạn… cũng có thể làm cho đĩa đệm bị thoát vị

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh

Các yếu tố làm tăng nguy cơ bị thoát vị đĩa có thể bao gồm:

Cân nặng: Trọng lượng cơ thể dư thừa hay gọi ngắn gọn là thừa cân, béo phì sẽ tạo ra nhiều áp lực hơn lên đĩa đệm ở vùng thắt lưng

Những người béo phì có nguy cơ mắc thoát vị đĩa đệm

Nghề nghiệp: Những người có công việc đòi hỏi phải lao động chân tay nặng nhọc thường xuyên sẽ có nguy cơ cao mắc thoát vị đĩa đệm. Hoặc những người làm việc văn phòng, thường xuyên ngồi lâu tại một chỗ, một tư thế trong khoảng thời gian dài cũng là một yếu tố nguy cơ.
Yếu tố di truyền: Tổn thương đĩa đệm cũng có thể gây ra bởi yếu tố di truyền. Nếu như bố mẹ có đĩa đệm yếu do sự bất thường về cấu trúc con cái của họ cũng dễ bị thoát vị đĩa đệm.

4 giai đoạn thoát vị đĩa đệm

Nguồn ảnh: Spineuniverse.com

Thoát vị đĩa đệm thông thường sẽ trải qua 4 giai đoạn

Giai đoạn 1 – Disc Degeneration – Thoái hóa đĩa đệm

Là giai đoạn nhẹ nhất, không có triệu chứng cụ thể nên rất khó phát hiện bệnh và dễ nhầm sang bệnh khác. Vòng bao xơ lúc này vẫn chưa bị rách, những phần đĩa đệm đang dần có xu hướng bị biến dạng

Giai đoạn 2 – Prolapsed Disc – Trượt đĩa đệm

Đĩa đệm bên trong trong đẩy mạnh vào lớp bao xơ bên ngoài, khiến cho bao xơ biến dạng. Đây còn được coi là hiện tượng phình đĩa đệm. Nhân nhầy bên trong vẫn chưa thoát ra ngoài qua thành sợi, nhưng đĩa đệm bị phình có thể chèn ép lên các dây thần kinh ở gần đó hoặc làm thay đổi các cấu trúc cột sống khác.

Giai đoạn 3 – Extrusion – Nhân nhầy đùn ra ngoài

Ở giai đoạn này, bao xơ đã bị tổn thương nặng nề, rách, nhân nhầy từ đó thoát ra ngoài. Tuy nhiên lúc này, hạt nhân vẫn năm ở bên trong đĩa đệm

Giai đoạn 4 – Sequestration – Giai đoạn cuối

Giai đoạn này, hạt nhân xuyên qua bao xơ và cuối cùng thoát ra khỏi đĩa cột sống vào trong tủy sống. Gây ra những biểu hiện đau nhức dữ dội, ảnh hưởng nặng nề đến khả năng vận động, cũng như là tâm lý của người bệnh. Một số trường hợp nặng còn gây ra teo cơ, bại liệt vĩnh viễn

Thoát vị đĩa đệm có nguy hiểm không

Nếu xét về mặt tính mạng thì thoát vị đĩa đệm không ảnh hưởng gì đến tính mạng nhưng nó lại đem đến rất nhiều những phiền toái, khó khăn trong khả năng sinh hoạt, lao động hàng ngày.

Khi thoát vị đĩa đệm không được điều trị kịp thời, để bệnh phát triển lên giai đoạn nặng thì có thể dẫn đến tổn thương dây thần kinh vĩnh viễn.
Trong trường hợp rất hiếm, ngay dưới thắt lưng của bạn, tủy sống tách ra thành một nhóm rễ thần kinh dài (cauda equina) giống như đuôi ngựa (gọi là: hội chứng đuôi ngựa). Nếu điều này xảy ra, bạn có thể mất kiểm soát ruột hoặc bàng quang, khiến bạn không kiểm soát được chức năng đại, tiểu tiện.
Chỉ có tiến hành phẫu thuật cấp cứu mới có thể khắc phục được tình trạng suy yếu vĩnh viễn hoặc tê liệt do hội chứng đuôi ngựa này gây ra.

Hãy ngay lập tức đến gặp bác sĩ nếu như bạn gặp phải:

Các triệu chứng trầm trọng hơn. Cơn đau, tê bì tay chân hoặc yếu cơ có thể tăng lên đến mức mà bạn không thể thực hiện được những hoạt động thường ngày của mình.
Rối loạn chức năng bàng quang, đường ruột.
“Mất cảm giác kiểu yên ngựa” (saddle anesthesia). Bạn sẽ cảm thấy tê hoặc mất cảm giác tại vùng yên ngựa bao gồm: mặt trong đùi, mặt trước chân, phía trên mông và giữa hai chân.

Mất cảm giác kiểu yên ngựa

Chẩn đoán

Khi chẩn đoán, bác sĩ sẽ kiểm tra lại xem bạn có bị đau không bằng cách yêu cầu bạn nằm thẳng và di chuyển chân của bạn vào các vị trí khác nhau để giúp xác định chính xác nguyên nhân gây ra cơn đau của bạn. Bác sĩ của bạn cũng có thể thực hiện một vài xem xét về thần kinh, để kiểm tra:

Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm

Độ phản xạ
Sức mạnh cơ bắp
Khả năng di chuyển
Cảm giác của bệnh nhân

Trong phần lớn các trường hợp của thoát vị đĩa đệm, một bài kiểm tra vật lý và tiền sử bệnh của bệnh nhân là rất cần thiết cho việc chẩn đoán. Nếu bác sĩ điều trị nghi ngờ một trường hợp khác hoặc cần phải xem dây thần kinh nào bị ảnh hưởng, họ có thể yêu cầu bạn tiến hành một hoặc nhiều xét nghiêm sau:

Chẩn đoán hình ảnh

Chụp X-quang: X-quang đồng bằng không phát hiện đĩa đệm thoát vị, nhưng chúng có thể được thực hiện để loại trừ các nguyên nhân gây đau lưng khác, chẳng hạn như nhiễm trùng, khối u, các vấn đề liên kết cột sống hoặc gãy xương.

Chụp X-quang chẩn đoán thoát vị đĩa đệm

Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): Một máy quét CT có một loạt các tia X từ nhiều hướng khác nhau và sau đó kết hợp chúng để tạo ra hình ảnh cắt ngang của cột sống của bạn và các cấu trúc xung quanh nó.
Chụp cộng hưởng từ (MRI): Sóng vô tuyến và từ trường mạnh được sử dụng để tạo ra hình ảnh cấu trúc bên trong cơ thể của bạn. Thử nghiệm này có thể được sử dụng để xác nhận vị trí của đĩa đệm thoát vị và để xem những dây thần kinh nào bị ảnh hưởng.
Chụp tủy – Myelogram: Thuốc được tiêm vào dịch tủy sống, và sau đó chụp X-quang. Xét nghiệm này có thể cho ta nhìn thấy áp lực lên tủy sống hoặc dây thần kinh do nhiều đĩa đệm thoát vị hoặc các tình trạng khác.

Xét nghiệm thần kinh

Các nghiên cứu điện tâm đồ và dẫn truyền thần kinh để đo mức độ xung điện đang di chuyển dọc theo mô thần kinh. Điều này có thể giúp xác định vị trí của tổn thương dây thần kinh.

Điều trị

Phẫu thuật

Phẫu thuật thoát vị đĩa đệm là phương án cuối cùng

Thoát vị đĩa đệm thắt lưng là nguyên nhân phổ biến gây ra đau lưng và chân. Đối với hầu hết mọi người, thì tình trạng này sẽ tự được cải thiện theo thời gian mà không cần phải điều trị
Nhiều người có thể kiểm soát được tình trạng bệnh của họ bằng cách như thay đổi lối sống sinh hoạt lành mạnh, dùng thuốc giảm đau, tập thể dục, vật lý trị liệu hoặc tiêm steroid.
Phẫu thuật có thể giúp bạn giảm đau nhanh hơn so với các phương pháp điều trị không phẫu thuật khác. Đối với các triệu chứng kéo dài ít nhất 6 tuần và gây khó khăn cho các hoạt động bình thường của bạn, phẫu thuật là một lựa chọn khi mà các phương pháp điều trị còn lại không đem đến hiệu quả.
Tuy nhiên, phẫu thuật thoát vị đĩa đệm thắt lưng tồn tại một số rủi ro, bao gồm nhiễm trùng, tổn thương dây thần kinh và nguy cơ phẫu thuật xong cũng không làm giảm được các triệu chứng của bạn.
Ngay cả khi tình trạng bệnh của bạn được cải thiện hơn sau phẫu thuật, thì bạn vẫn có thể tái phát bệnh trong tương lai
Hơn nữa, chi phí cho một ca mổ thoát vị đĩa đệm là không hề rẻ. Hãy cân nhắc thật kỹ trước khi có ý định điều trị bằng phẫu thuật.

Không phẫu thuật (Bảo tồn)

Dùng thuốc Tây y

Thuốc giảm đau không kê toa: Nếu cơn đau của bạn ở mức độ nhẹ, bác sĩ có thể yêu cầu bạn uống thuốc giảm đau không kê toa, chẳng hạn như ibuprofen (Advil, Motrin IB,…) hoặc naproxen (Aleve,…).
Thuốc gây mê: Nếu cơn đau của bạn không cải thiện với các loại thuốc không kê đơn, bác sĩ có thể kê đơn các chất gây tê, gây mê, chẳng hạn như codeine hoặc kết hợp oxycodone-acetaminophen (Percocet, OxyContin,…), trong một thời gian ngắn. Sự buồn ngủ, buồn nôn, mất tỉnh táo, minh mẫn và táo bón là những tác dụng phụ có thể xảy ra khi sử dụng những loại thuốc này.

Sử dụng thuốc Tây y là cách giảm đau nhanh chóng

Thuốc chống co giật. Thuốc ban đầu được sử dụng để kiểm soát những cơn co giật và chúng cũng có thể hữu ích trong việc điều trị đau dây thần kinh do sự chèn ép của đĩa đệm thoát vị
Thuốc Giãn cơ: Thuốc giãn cơ có thể được kê đơn nếu bạn bị co thắt cơ. Tác dụng phụ của thuốc làm cho bạn buồn ngủ, chóng mặt,…
Tiêm Cortisone: Corticosteroids kháng viêm có thể được tiêm trực tiếp vào vùng xung quanh dây thần kinh cột sống. Hình ảnh cột sống có được từ việc chẩn đoán hình ảnh có thể giúp hướng dẫn kim một cách an toàn hơn. Trong một vài trường hợp hiếm gặp, uống steroid có thể được cố gắng làm giảm sưng và viêm.

Bài tập trị liệu

Nếu như cơn đau của bạn không có dấu hiện thuyên giảm trong vòng vài tuần, bác sĩ có thể đề nghị một liệu pháp vật lý. Vật lý trị liệu có thể cho bạn những tư thế và bài tập được thiết kế để giảm thiểu sự đau đớn của thoát vị đĩa đệm

Bài thuốc dân gian

Việt Nam nổi tiếng với những bài thuốc dân gian chữa thoát vị đĩa đệm rất hiệu quả. Với nguồn gốc là thảo dược tự nhiên nên rất lành tính, hầu như không gây tác dụng phụ, tuy nhiên sự hiệu quả đến chậm hơn nhưng lại rất bền vững. Cách chữa này phù hợp với người thoát vị đĩa đệm còn ở mức độ nhẹ

Một số bài thuốc phổ biến:

Bài thuốc từ cây ngải cứu
Bài thuốc uống và đắp từ cây chìa vôi
Bài thuốc đắp từ cây xương rồng
Bài thuốc từ lá lốt

Cách giảm đau tại nhà

Sử dụng thuốc giảm đau: Các loại thuốc không kê đơn chẳng hạn như ibuprofen (Advil, Motrin IB, các loại khác) hoặc naproxen (Aleve, những loại khác) có thể giúp giảm đau do đĩa đệm thoát vị gây ra
Chườm nóng, lạnh: Ban đầu, chườm lạnh có thể được sử dụng để giảm đau và viêm. Sau một vài ngày, bạn có thể chuyển sang chườm nóng nhẹ để thư giãn và tạo cảm giác thoải mái.

Chườm nóng/lạnh để giảm nhanh triệu chứng đau

Tránh nghỉ ngơi quá lâu trên giường: Nghỉ quá nhiều ở trên giường có thể dẫn đến các khớp cứng và làm cho cơ bị yếu – có thể làm ảnh hưởng tới sự phục hồi của bạn. Thay vào đó, hãy nghỉ ngơi ở một vị trí thoải mái trong 30 phút, và sau đó đi bộ một đoạn ngắn hoặc làm một số công việc nhẹ nhàng khác. Cố gắng tránh các hoạt động mạnh có thể làm trầm trọng thêm cơn đau của bạn trong quá trình điều trị.

Các liệu pháp khác

Một số phương pháp điều trị thay thế và bổ sung có thể giúp bạn giảm đau hiệu quả như:

Nắn chỉnh cột sống cho hiệu quả ít nhất 1 tháng

Nắn chỉnh cột sống: Thao tác nắn chỉnh cột sống được chứng minh là có hiệu quả cho cơn đau thắt lưng kéo dài ít nhất một tháng.
Châm cứu: Kết quả thường chỉ khiêm tốn, châm cứu chỉ có tác dụng giảm đau lưng và đau cổ khi bệnh còn nhẹ
Massage: Liệu pháp này có thể giúp bệnh nhân cải thiện được những cơn đau tạm thời
Yoga: Đây là một sự kết hợp của hoạt động thể chất, các bài tập thở và thiền định, yoga có thể cải thiện được chức năng và giảm đau lưng mãn tính ở một số người.

Phòng ngừa

Để ngăn chặn thoát vị đĩa đệm, các bạn hãy chú ý đến những điều sau:

Tập thể dục thường xuyên: Tăng cường các cơ thân giúp ổn định và hỗ trợ cột sống. Tăng cường sức khỏe tổng thể.
Duy trì tư thế tốt: Tư thế tốt trong lao động, làm việc sẽ giúp bạn làm giảm áp lực lên cột sống và đĩa đệm. Giữ lưng luôn thẳng nhất là khi phải ngồi lâu. Nhấc vật nặng lên một cách đúng đắn, dùng lực nâng lên từ chân chứ không phải từ lưng
Kiểm soát tốt trọng lượng: Trọng lượng cơ thể dư thừa sẽ tạo ra áp lực lên cột sống và đĩa đệm, khiến cho chúng dễ bị thoát vị.

Chế độ dinh dưỡng

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm một cách tự nhiên. Một chế độ ăn giàu canxi và các chất cần thiết là một chế độ ăn uống lành mạnh cho xương giúp người bệnh đẩy lùi quá trình loãng xương, thoái hóa cột sống. Từ đó giảm được khả năng đĩa đệm bị thoát vị do thất thoát nhân nhầy tạo ra ma sát giữa các đốt sống.

Trong chế độ ăn uống hàng ngày, người bệnh thoát vị đĩa đệm cần chú ý:

Thực phẩm cần được bổ sung

Thoát vị đĩa đệm cần được bổ sung canxi

Thực phẩm giàu canxi từ sữa
Rau củ quả có màu xanh đậm
Bổ sung các loại vitamin nhóm C, D, E, K và maggie (có nhiều trong các loại hạt, ngũ cốc)
Đậu phụ, đậu nành, trứng
Glucosamine sulfate – Được tìm thấy tự nhiên trong cơ thể, rất cần thiết cho việc phát triển và tái tạo collagen (thành phần chính của đĩa đệm). Cơ thể sử dụng glucosamine sulfate để tạo thành các hóa chất cần thiết để tái tạo sụn khớp, dây chằng. Collagen giúp duy trì và tái tạo sụn khớp cột sống
Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa để tăng collagen tự nhiên, có nhiều trong nho khô, lúa mạch, súp lơ xanh, cà chua, hạt óc chó,…
Axit béo Omega 3 – có đặc tính tạo collagen và được cơ thể sử dụng để sửa chữa và ngăn ngừa hư hỏng sụn và đĩa do viêm
Thực phẩm giàu chất lưu huỳnh để thúc đẩy quá trình sản xuất protein và collagen

Thực phẩm nên tránh

Thực phẩm có nhiều chứa nitrit chẳng hạn như đồ ăn nhanh, thịt hộp,…
Thực phẩm chứa nhiều đường bão hòa và chất béo chuyển hóa.
Thịt bò và da gà (dễ gây teo cơ)
Nội tạng động vật: Vì chúng chứa nhiều hàm lượng purin dễ gây rối loạn cấu trúc cột sống và suy giảm tính đàn hồi

Người bị thoát vị không nên ăn nội tạng động vật

Hạn chế dụng rượu, bia và các chất kích thích: Vì những chất này làm cho cơ thể bạn bị thất thoát canxi ra bên ngoài.

Trên đây là những thông tin chi tiết về triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị bệnh thoát vị đĩa đệm mà ai cũng nên biết. Ngay từ bây giờ, hãy tự xây dựng kế hoạch phòng bệnh cho mình bằng việc thay đổi chế độ sinh hoạt, ăn uống hàng ngày. Chúc các bạn luôn mạnh khỏe.

Nguồn tham khảo

Nguyên nhân thoát vị đĩa đệm và những thông tin tổng hợp